Tekstil ürünleri gıda maddelerinden sonra insan bedeniyle en çok ilişkide olan ürün grubudur. Kıyafetlerimizin üzerindeki boya artıkları ve kimyasallar, ter ve solunum yoluyla vücudumuza nüfus ediyor ve sağlığımızı en az gıda maddelerindeki kimyasallar kadar etkiliyor. Yapılan bazı araştırmalara göre bu kimyasalların bir kısmı alerjilere neden oluyor ve kanser riski taşıyor.
Günümüzde kullanılan tekstil ürünlerinin büyük çoğunluğunun ana maddesi elyaf. Elyaf, doğal ve sentetik olmak üzere ikiye ayrılıyor. Doğal elyaflar hayvanlardan ve bitkilerden elde edilirken, sentetik elyaflar petrol ve türevleriyle bazı kimyasallardan yapay olarak üretiliyor. Ucuza mal edilmeleri, ütü ve yıkama kolaylığı nedeniyle sentetik kumaşlar tekstil sektöründe son derece gözde.
Kanserojen maddeler
Pamuklu ürünler de düşünüldüğü kadar sağlıklı değil. Pamuk üretiminde çok yoğun tarım ve böcek ilacı kullanılıyor. Tarım arazilerinin yüzde 2.4’ünün pamuk tarımı için kullanılmasına karşın, toplam tarım ve böcek ilacıyla kimyasal gübrenin yüzde 25’i pamuk tarımında kullanılıyor. Pamuk tarladan sonra da nihai ürün olana kadar birçok kimyasal işlem görüyor. Özellikle pamuğun ağartılması aşamasında kullanılan kimyasallar ve kükürt içeren boyar maddeler ürün üzerinde kalıntı bırakıyor. İşlenme aşamasında da pamuk liflerine alevlenmeyi geciktiriciler, ağartıcılar, kimyasal yumuşatıcılar, sentetik vaks ve son olarak da formaldehit sprey ekleniyor. Bu maddeler yıkamayla çıkmıyor ve doğrudan derimize ve soluduğumuz havaya nüfuz ediyor.
Hem sentetik elyaf hem de pamuk elyafından tekstil ürünü elde edilmesi sürecinde kullanılan kanserojen etkili azo boyar maddeler, alerjik kumaş boyaları ve ağır metal içeren maddeler terleme yoluyla vücudumuza etki ediyor. Bu kimyasalların kansere neden oldukları kesin olarak kanıtlanmış olmasa da uzmanlar sağlığa olumsuz etkilerinin olduğu görüşünde.
Ürünler pahalı
Tüm bu olası tehlikelerin alternatifi ise organik tekstil. Tekstil endüstrisinin zararlı etkilerinden korunmak amacıyla 1990’lı yıllardan sonra gelişmeye başlayan ekolojik tekstil sektöründe, insan sağlığı ve çevreye etki ön planda. Ürün, hammaddesinden nihai haline dönüşene kadar yetkili sertifika kuruluşlarınca denetleniyor. Ürünün kullanıcıya zarar verecek kimyasal barındırmaması ve geri dönüştürülebilir olması önemli. Dezavantajı, diğer ürünlere oranla pahalı olması. Fakat organik tekstilin savunucuları ürünlerin dayanıklılığı göz önüne alındığında organik ürünlerin daha ekonomik olduğu görüşünde. Organik olmayan bir ürünün 10-20 yıkama sonrası renk ve şeklini kaybettiği ancak organik ürünün 100 yıkama sonrasında bile renk ve şeklini koruduğu belirtiliyor. Ayrıca organik kumaşlar kaliteyi düşüren soyma, mumlama, ağartma ve yumuşatma gibi işlemlerden geçirilmiyor.
İstanbul Tekstil ve Hammade İhracatçıları Birliği Başkanı İsmail Gülle, organik tekstil alanında Türkiye’nin birçok ülkeye göre ileri olduğunu belirtiyor. Türkiye’nin bu alandaki gücünün organik pamuk rekoltesinin yüksekliğinden ve küçükbaş hayvan varlığından kaynaklandığını anlatan Gülle, “Ülkemiz bu alana giren en eski ülkelerden biri. 1992 yılında dünyada 2 bin ton organik pamuk üretilirken Türkiye bunun 125 tonunu üretmiş. 2000 yılına gelindiğinde dünyada
6 bin 500 ton organik pamuk üretilirken Türkiye 2 bin tona ulaşmış. Sonraki yıllarda da 27 bin ton organik pamuk üretimine ulaştık” diye konuştu.
Üreticinin sağlığı
İzmir’de üretim yapan Calico Organik Tekstil firmasının sahibi Nalan Koras da 2007 yılından beri organik bebek giysileri, bez oyuncaklar, ev tekstil ürünleri, spor ve günlük kıyafetler üretiyor.
Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği bölümünden mezun olan Koras, 19 yıllık profesyonel çalışma hayatından sonra tekstili sağlıkla dost bir aşamaya getirebilmek için Calico’yu kurmuş. Koras “Niçin organik?” sorumuzu şöyle yanıtlıyor: “Gelecek nesillerin doğduğu andan itibaren toksik maddelerle tanışıp yaşaması gerekmiyor.
Toprak, hava ve suyun temiz kalmasını sağlamalıyız. Pamuk üretmek için emek sarf edenlerin sağlığının bizim yüzümüzden zarar görmesi doğru değil.”
